Liệu Metaverse của Facebook sẽ là mối đe dọa cho hệ sinh thái phi tập trung?

Dự án Metaverse của Facebook có vẻ như đang gây lo lắng cho một bộ phận cộng đồng người dùng tiền điện tử. Tuy nhiên, đây cũng có thể xem được tín hiệu đáng mừng để tin tưởng vào một tương lai cho những Metaverse khác. Nhằm mở đầu cho kế hoạch xâm nhập thị trường Metaverse, Facebook vừa chính thức đổi tên công ty mẹ thành Meta. 

Mới đây, dự án vũ trụ ảo của Sandbox đã kêu gọi thành 93 triệu USD từ nhiều nhà đầu tư lớn, trong đó có cả Softbank. Facebook có vẻ như khá tham vọng với mục tiêu xây dựng một vũ trụ ảo riêng. Thế nhưng, không ít ý kiến lại cho rằng việc “ông lớn” trong làng công nghệ tham gia vào cuộc đua Metaverse có thể nhấn chìm lĩnh vực còn non trẻ này.

Thông tin ít ỏi về dự án Metaverse của Facebook 

Cho đến nay, Facebook vẫn tiết lộ rất ít thông tin liên quan đến dự án Metaverse của họ. Thứ mà chúng ta biết được đến thời điểm này vẫn chỉ là một video có mặt Mark Zuckerberg, với ảnh đại diện Metaverse, nhìn có vẻ khá bóng bẩy.

Mặc dù vậy, người ta vẫn chưa thể biết chính xác cách thức vận hành của vũ trụ Metaverse. Dựa trên một vài thông tin đã biết, Facebook dường như đang rất tích cực triển khai dự án Metaverse theo hướng phi tập trung.

Gã khổng lồ công nghệ này vẫn đang phải đứng trước hoài nghi liệu rằng họ có sẵn sàng cho hệ thống cơ sở hạ tầng phi tập trung, tạo ra một loại tiền điện tử mới hay không.

Tham vọng lấn sân vào thị trường tiền điện tử của Facebook từng thể hiện rõ nét qua dự án Diem (đổi tên từ Libra). Cụ thể lên một loại tiền điện tử ứng dụng công nghệ blockchain nghiên cứu bởi Facebook.

Người đứng đầu Diem từng xác nhận rằng phần mở đầu của Facebook đã thông qua dự án. Đồng thời, ông lớn trong làng công nghệ này cũng đang xem các NFT có khả năng tích hợp với nền tảng ví Novi, tương thích với Diem.

Dựa vào một vài dữ kiện trên dễ thấy rằng Facebook đang rất tích cực chuẩn bị cho một nền kinh tế phi tập trung xoay quanh loại tiền tệ Diem. Kết hợp với đó là loại hình tài sản số thiết kế theo dạng NFT có thể phát hành trên mạng ủy quyền Diem.

Điểm khác biệt lớn nhất giữa dự án Metaverse của Facebook và những Metaverse thuộc dự án tiền điện tử khác nằm ở cấu trúc blockchain. Vũ trụ này về sau sẽ hoạt động trên một blockchain riêng, không cần sự cho phép của bất kỳ ai.

Như vậy, mọi nhà phát triển đều có quyền tham gia hoàn thiện Metaverse trên một chuỗi khối bất kỳ. Mặt khác, ngay cả người dùng cũng có thể sở hữu, tài sản trên vũ trụ ảo này.

Kết cấu mở, phi tập trung rước người dùng tự do di chuyển giữa không gian ảo mà không hề gặp bất kỳ rào cản nào. Ngoài ra, giao thức còn có khả năng tương tác với nhau, hạn chế sự xung đột giữa từng blockchain khác nhau. Từ đó cho phép tài sản bao gồm tiền điện tử, tài sản bình ổn giá (stablecoin), mã thông báo tiện ích, NFT,.. Đều thuận lợi chuyển nhượng trên những chuỗi khối với nhau.

Thế nhưng, câu hỏi đặt ra lúc này là Facebook có kế hoạch gì để tương tác với tài sản trong vũ trụ ảo Metaverse nhưng không do họ phát hành. Bởi khái niệm lâu nay về Metaverse điều sáng với chính phi tập trung.

Theo Robbie Ferguson, nhà đồng sáng lập của Immutable (một nền tảng 2 lớp dành riêng cho NFT) “Ngay cả khi Meta quyết tâm theo đuổi một hệ sinh thái khép kín, nó vẫn giống như một sự thừa nhận về quyền sở hữu tài sản kỹ thuật số. Trong tương lai, bên nào nắm giữ hạ tầng vũ trụ số mạnh hơn bên đó chính là người nắm lợi thế”.

Metaverse của Facebook và sự lo ngại về tính tập trung hóa

Thực tế cho thấy rằng Diem vốn là một hệ thống khép kín. Và có vẻ như Metaverse của Facebook cũng là một hệ sinh thái khép kín. Như vậy, hệ sinh thái này có thể không nhất thiết cần tương tác với những Metaverse phi tập trung khác.

Cách thức tiếp cận theo kiểu “vườn nhưng có tường rào bao quanh” thích hợp với xu hướng nắm thế độc quyền của nhiều công ty. Thế nhưng, kiểu tiếp cận này lại kìm hãm tăng trưởng của chính hệ sinh thái mà Facebook sẽ tạo dựng.

Theo định của Nick Rose Ntertsas (người sáng lập chuỗi khối Ethernity), người dùng đang thực sự mệt mỏi với sự thống trị của Facebook. 

Ông nhấn mạnh thêm với trang tin Cointelegraph “Chính bối cảnh đại dịch lại vô tình thúc đẩy tiền điện tử được chấp nhận rộng rãi hơn. Trong cuộc thăm dò bình luận trên toàn cầu mới đây cho thấy rằng ngày càng có nhiều người mất lòng tin với các nền tảng công nghệ tập trung. Tiền điện tử ứng dụng công nghệ blockchain đảm bảo quyền riêng tư, giao dịch ngang hàng minh bạch là thứ mà nhiều người đang cần”.

Quay trở lại với Diem, gửi tiền điện tử này vẫn bị giới hạn bởi một số cơ quan trước khi nó chính thức có mặt ngoài thị trường. Do đó, cho dù có sử dụng như thế nào trong hệ sinh thái của Facebook, hầu hết giới chức trách trên thế giới sẽ khó lòng chấp nhận Diem như một phần của mạng lưới tài chính thiết lập bấy lâu nay.

Một Metaverse Facebook khép kín gần như đi ngược với định hướng phi tập trung mà hầu hết Metaverse cố gắng xây dựng bấy lâu nay.

Hiện tại, các nền tảng kỹ thuật số tập trung vẫn phát triển mạnh mẽ. Tuy vậy liệu một ngày nào đó những nền tảng xây dựng trên công nghệ blockchain sẽ rơi vào số phận như Instagram và WhatsApp, bị Meta thâu tóm?

Nhà đồng sáng lập kiêm giám đốc điều hành của Sandbox tin rằng những dự án phi tập trung vẫn có một cách tiếp cận khác. Ông chia sẻ:

“Thực tế phần lớn các công ty công nghệ lớn thường chọn cách đứng bên lề, thay vì trực tiếp cạnh tranh thị phần ở mảng thị trường mới. Đợi đến khi, thị trường bắt đầu định hình rõ ràng hơn, họ sẽ bắt đầu thâu tóm tên tuổi mạnh nhất. Vậy nhưng, chiến lược này chỉ hoạt động tốt nếu phía công ty khởi nghiệp thành công. Mọi thứ có thể khác đi trong bối cảnh Web 3.0 ngày càng vùng lên mạnh mẽ. Lúc này, quyền kiểm soát không còn chỉ tập trung vào một nhóm cá nhân hay tổ chức mà mọi người dùng đều có quyền sở hữu và quản trị nền tảng.”

Liệu một Metaverse sẽ vận hành tốt dưới bàn tay các gã công nghệ khổng lồ?

Thay vì tìm mọi cách thống trị, Facebook có thể hợp tác với nhiều Metaverse khác. Chẳng hạn như những nền tảng chuyên về trò chơi, tài chính, tiền điện tử xử lý đã có chỗ đứng trước đó. Với quy mô người dùng hiện tại của Facebook, sự liên kết như vậy khiến không ít người lo ngại. Vì khi đó không tham tiền điện tử dễ bị chi phối, biến đổi nghiêm trọng.

Vậy có kịch bản nào để dịch chuyển tài sản NFT trong Metaverse Facebook đến mạng lưới Metaverse phi tập trung khác không? Liệu tài sản NFT của Facebook có phát hành được trên DEX không? Có lựa chọn nhập một chiếc Beeple giá trị chị 69 tỷ USD vào không gian trưng bày ảo của Facebook?

Muốn một trong những kịch bản trên xảy ra đòi hỏi cả về thời gian và tư duy của Facebook. Tuy rằng sẽ tạo ra cơ hội kinh tế lớn hơn gấp nhiều lần nhưng song hành với đó là vướng mắc về quy định, rủi ro. Và cả cách hành xử của Facebook với đối thủ cạnh tranh.

Viễn cảnh thực tế nhất có lẽ là việc Facebook lựa chọn hợp tác với một số công ty tài chính và công nghệ lâu đời. Gần đây, Microsoft mới công bố bước đột phá trong mảng Metaverse nhưng ông lớn trong làng công nghệ này vẫn chưa phải đối thủ cạnh tranh trực tiếp với Facebook. Bởi mô hình của Microsoft chú trọng vào việc nâng cao trải nghiệm theo nhóm chứ không tập trung vào VR như Facebook.

Khả năng cao hai công ty hàng đầu trong giới công nghệ này sẽ bước đầu cung cấp tiện ích hỗ trợ kết nối giữa từng Metaverse với nền tảng của họ. Có nghĩa họ chưa vội hợp tác với đối thủ cạnh tranh sở hữu nền tảng mở, phi tập trung. 

Có nên nắm bắt cơ hội đầu tư vào các Metaverse?

Libra hồi đầu ra mắt cũng khá rầm rộ nhưng sớm bị phía cơ quan quản lý làm vỡ mộng. Dường như sự phát triển của Metaverse Facebook cũng đang diễn ra theo hướng tương tự.

Chắc chắn chẳng có gì khó hiểu nếu phía cơ quan quản lý tìm cách hạn chế để Facebook can thiệp vào hệ thống tài chính. Vì thế trong tương lai gần, Facebook có lẽ không kỳ vọng gì nhiều về tốc độ tăng trưởng nhanh của giải pháp mã nguồn mở, phi tập trung.

Nhưng nếu xét về mặt tích cực, Libra đã mang đến nhiều tín hiệu đáng mừng cho thị trường tiền điện tử toàn cầu. Ntertsas tin rằng trí với điều này thôi cũng đủ để tạo lực đẩy để lĩnh vực NFT phát triển bùng nổ hơn, chuyên gia này giải thích:

“Dự án Metaverse của Facebook trước tiên có thể tạo sự tăng trưởng rõ rệt đối với những công ty phát hành NFT. Theo đó, NFT sẽ dần ứng dụng theo dõi động hơn và đời sống. Nhìn chung, thị trường NFT đang đứng trước ngưỡng cửa tăng trưởng mạnh với động lực từ dự án Metaverse của Facebook.”

Về phía nhiều dự án Metaverse phi tập trung khác, sự góp mặt của Metaverse Facebook xét về mặt nào đó cũng có điểm tích cực riêng. Quan trọng hơn là mô hình hoạt động phi tập trung đã phần nào được công nhận. Borget khuyên cộng đồng người dùng nên nắm bắt cơ hội này.

Ông chia sẻ “Giờ đây chính là thời điểm để chúng tôi hiện thực hóa tầm nhìn chiến lược cho Metaverse với tính chất mở, phi tập trung và hưởng đến cộng đồng. Chúng tôi chắc chắn cần thời gian và tiền bạc để cho tôi cho thế giới thấy Facebook có thể tạo ra đột phá gì.”

Sự kiện đổi tên công ty mẹ thành Meta và giới thiệu dự án Metaverse của Facebook là một trong những sự kiện công nghệ đáng chú ý trong năm 2021. Gã khổng lồ trong làng công nghệ này hiện phải đối mặt với vô số cáo buộc về quyền riêng tư, thu thập thông tin trái phép người dùng. Có ý kiến cho rằng việc Facebook đổi tên công ty mẹ và kế hoạch xây dựng vũ trụ ảo Metaverse chỉ là để người ta tạm quên đi bê bối họ đang gặp phải.

Đối với cộng đồng người dùng tiền điện tử toàn cầu, dự án Metaverse của Facebook dường như gây lo ngại cho xu hướng phân quyền. Tuy vậy lo lắng này có trở thành hiện thực hay không vẫn còn chờ thời gian kiểm chứng.

Nguồn tham khảo: Cointelegraph